بیکاری بلوچستان،قاچاق سوخت را آفرید

بیکاری و قاچاق دو روی یک سکه‌اند

استانی که رخوت و سستی ناشی از بیکاری سال‌هاست خانه‌اش را در آنجا بنا کرده و دستی هم برای ویرانی این خانه سیاه هنوز بلند نشده است؛ معضل بیکاری که آرام آرام و براثرغفلت مسئولان در این استان ریشه دوانده است حالا اهرمی شده که به یاری ناهنجاری گسترده قاچاق می‌شتابد و آن را تسریع می‌کند. بیکاری و قاچاق پدیده‌های تازه و نوظهوری در استان پهناور سیستان و بلوچستان نیستند. قاچاق که درواقع فرزند بیکاری ۲۷ درصدی استان سیستان وبلوچستان است حالا آنقدر گسترده شده که از یک توپ پارچه تا محصولات مهم‌تر مانند حامل‌های انرژی را در بر می‌گیرد. پدیده‌ای که ضررهای فراوانی مانند تصادفات گسترده جاده‌ای و تردد بیش از اندازه اتوبوس‌ها در محور زاهدان به زابل و بالعکس را آنقدر زیاد کرده که پلیس راه این محور از چند سال پیش به آن اشاره کرده بود و تصادفات و تخلفات جاده‌ای قاچاقچیان سوخت را از بزرگ‌ترین مشکلات این محور مواصلاتی اعلام کرد. قاچاقچیانی که برای فرار از دست پلیس خطر مرگ را برای خود ودیگران رقم می‌زنند که نمونه آن در آماری که ‌فرمانده پلیس راه سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۹۰ اعلام کرد،خودش را نشان می‌دهد. پلیس راه این استان گفته بود: «فقط طی یک هفته سوانح رانندگی ناشی از قاچاق سوخت در این استان حدود ۲۰ نفر را به کام مرگ فرو برد یا دچار نقص عضو کرد.»

چاره اندیشی‌ها برای بن بست کردن قاچاق سوخت به کجا رسیده است ؟

گستردگی قاچاق سوخت که حالا به مرز بحران نزدیک شده، مسئولان را به واکنش‌های جدی‌تری وادار کرده است. به تازگی رئیس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز از ساماندهی توزیع حواله سوخت متناسب با نیازهای واقعی بخش اقتصادی در حوزه کشاورزی، صنعت و معدن و وزارت نیرو خبر داده وگفته است:«قراراست طرحی در این زمینه با همکاری نهادهای مخصوص تهیه و با همکاری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی اجرا و از توزیع مازاد بر نیاز و قاچاق این سوخت جلوگیری شود. در برخی استان‌ها مانند استان سیستان و بلوچستان روزانه سه میلیون لیتر سوخت قاچاق می‌شد که در چارچوب اجرای طرح معیشت مرزنشینان موضوع فروش سوخت در مناطق مرزی با همکاری مردم ساماندهی شده است و روند قانونی دارد.»

فداحسین مالکی رئیس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز ارسال حواله‌های سوختی مازاد که گیرندگان آنها به آن نیاز واقعی نداشته‌اند را ازعوامل مهم گسترش قاچاق سوخت دانسته است. اجرای طرح فروش سوخت مرزی در بازارچه میلک و عرضه سوخت به مرزنشینان بازارچه مرزی کوهک سراوان در سیستان و بلوچستان نمونه دیگری از فعالیت‌هایی است که برای کند کردن روند قاچاق سوخت در این مناطق انجام شده است. اگرچه کنترل حامل‌های انرژی بر حسب نیاز منطقه موضوعی کم اهمیت نیست اما زمانی که با دقت و از بالا به قطعاتی که پازل پدیده قاچاق سوخت را دراستان سیستان وبلوچستان تشکیل می‌دهد، نگاه می‌کنیم، عوامل پررنگ و ریشه‌داری همچون توسعه نیافتگی اقتصادی و فرهنگی و فقر گسترده مادی خود را نمایان می‌کند.

علی اصغر محمدی، عضو شورای شهر استان سیستان و بلوچستان مشکل قاچاق سوخت در این منطقه پهناور را گسترده‌تر از آن چه که منعکس می‌شود می‌داند. وی درپاسخ پرسش خبرنگار اقتصاد ایران آنلاین مبنی بر علل گسترش قاچاق و تاثیر راهکارهای اجرا شده می‌گوید«استان‌های مرزی دارای مشکلات فراوان و گسترده‌ای هستند. شعار همیشگی دولتمردان که مرز فرصت است و تهدید به حساب نمی‌آید در استان ما بر عکس شده است. بخواهیم یا نخواهیم مرز با کشورهای همسایه به دلیل سوء مدیریت تبدیل به تهدیدی جدی شده است. کشور ایران دارای ۳۷۰ کیلومتر مرز با پاکستان است این موضوع اجتناب ناپذیر، ریشه بسیاری ازمشکلات استان سیستان وبلوچستان شده است. اگر مرز ما به صورتی مناسب مدیریت شود و راه‌های تجارت آزاد و سالم وجود داشته باشد،استان ما می‌توانست کل نیازهای اساسی مثل برنج وگوشت را تامین کند حال آنکه امروز ما فقط نگران قاچاق هستیم و استان سیستان وبلوچستان عملا نمی‌تواند در توسعه کشور نقش مهمی بیافریند.»

سود قاچاق سوخت به مردم سیستان وبلوچستان نمی‌رسد

مشکل کمبود سوخت مورد نیاز در استانی که به قاچاق سوخت شهرت دارد، اندکی عجیب و متناقض به نظر می‌رسد. محمدی در پاسخ به این پرسش که آیا مردم سیستان و بلوچستان از سود قاچاق سوخت بهره می‌برند،می‌گوید: «مردم سیستان وبلوچستان به علت فقر دچار آسیب‌های فراوانی شده‌اند. برخلاف تصور همگان که فکر می‌کنند سود ناشی از قاچاق سوخت به جیب مردم سیستان و بلوچستان می‌رسد قاچاقچیان گسترده که دارای باندهای بزرگ هستند از این قاچاق سوخت سهم گسترده می‌برند. مشکل مردم سیستان با بازارچه‌های فروش سوخت به طور کامل حل نمی‌شود، بلکه ایجاد راهکارهای قطعی و گسترده برای حل کردن بحران بیکاری است که این موضوع را به شکل جدی و برای همیشه بهبود می‌بخشد.هرچند مسدود کردن مرز تا حدی راه قاچاق سوخت را بسته است اما هنوز قاچاق سوخت به شکل گسترده ادامه دارد.» مشکلات قاچاق سوخت آسیب‌های جدی و گسترده خود را نصیب مردم سیستان وبلوچستان کرده است. محمدی، عضو سابق شورای شهر سیستان وبلوچستان به انعکاس این موضوع اشاره کرده ومی افزاید:«متاسفانه مردم سیستان با مشکل جدی سوخت مواجه هستند گاهی ما برای تهیه بنزین مورد نیاز وسیله نقلیه شخصی خود مجبور می‌شدیم به خاش یا زاهدان سفر کنیم. موضوعی که نه راهکاری برای آن اندیشیده می‌شود و نه کسی برای رفع آن قدم به میدان می‌گذارد.»

مسئولان بیکاری را جدی نمی‌گیرند

سکوت و خاموشی شهرهای استان سیستان و بلوچستان خبر از مشکل بزرگ جدی بیکاری در استان می‌دهد. محمدی درباره مشکل بیکاری می‌افزاید: «به‌رغم جلسه‌های بسیار ومنعکس کردن مشکل بیکاری در استان،مسئولان به این موضوع به شکل جدی نگاه نمی‌کنند. کارخانه ماکارانی سراوان هنوز تعطیل است و کارگران آن چند سال است که حقوق نگرفته‌اند آیا با این وضعیت می‌توان انتظار داشت قاچاق سوخت در این استان ریشه کن شود ؟ بسیاری از جوانان با استعداد این استان اگر در دام قاچاق گرفتار نیایند راه مهاجرت درپیش می‌گیرند.در هفته گذشته ما چند فقره قتل و آدم ربایی داشتیم که محصول بیکاری گسترده وجدی دراین استان است»

بررسی قاچاق سوخت در استان سیستان وبلوچستان به تنهایی اصلا راهگشا نیست. قاچاق سوخت زمانی از این استان رخت بر می‌بندد که بیکاری و فقر گسترده در این استان ریشه کن شود. مردمی که قاچاق سوخت را برای تامین معیشت خود بر می‌گزینند، راضی به آزار همشهریان خود که در سرمای زمستان برای تامین سوخت با مشکل مواجهند،نیستند. آنها فقط خانه‌ای گرم و شغلی آبرومند و نشاط اجتماعی می‌خواهند که هرچه آن را فریاد می‌ز‌نند، کسی برای یاری دستی دراز نمی‌کند. مگر نه اینکه هر موجود زنده‌ای برای بقای خود با همه وجود می‌جنگد ؟ بنابراین گناه مردم این استان فقط به گردن آنها نیست بلکه به گردن کسانی است که این حق را از مردم سیستان و بلوچستان دریغ کرده‌اند.

گزارش از زهرا نوروزی-اقتصاد ایران